De Brielse 1 aprilvieringen

Het vieren van 1 april zit Briellenaren in het bloed. Al eeuwenlang wordt stil gestaan bij de inname van de stad door de Watergeuzen, maar de wijze van feesten en herdenken is in de loop der tijd natuurlijk wel wat veranderd.

Herdenking
In 1672 – het Rampjaar – vond de eerste 1 april-herdenking plaats. De dag begon met klokgelui en het lossen van kanonschoten vanaf de wallen. In de stad werd uitgebreid gevlagd en in de Catharijnekerk vond een speciale herdenkingsdienst plaats. Vervolgens duurde het opnieuw een eeuw voordat de inname weer werd herdacht. In de tussentijd waren er verschillende prenten, schilderijen en historische werken over de inname van Brielle verschenen waarin de gebeurtenis werd bestempeld als de basis voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Brielle verwierf daarmee steeds meer bekendheid als Eersteling der Vrijheid. In 1772 vuurde het geschut op de wallen 33 saluutschoten af, in een stampvolle St. Catharijnekerk vond een drie uur durende dienst plaats en ’s middags zat het stadsbestuur met genodigden aan een feestbanket waarbij diverse gasten hun dichtwerken voordroegen.

250-jarig jubileum
Opmerkelijk genoeg ging het 250-jarig jubileum in 1822 zonder enige feestelijkheden of speciale activiteiten stilletjes voorbij. In 1872 werd dit ruimschoots goedgemaakt door de Feestcommissie die tal van initiatieven ontplooide. Zo organiseerde de commissie geldinzamelingen voor het oprichten van het beeld van de Nymph en de bouw van het Asyl voor Oude en Gebrekkige Zeelieden. Omdat het Gereformeerde deel van de natie zich niet in deze monumenten kon vinden, hielden zij een eigen inzameling waarmee het Geuzengesticht aan de Voorstraat is gerealiseerd. Vanwege de gevoeligheden met de moord op de Martelaren van Gorcum hielden de katholieken zich liever afzijdig van de feestelijkheden.

Koninklijke familie
In 1872 was het koninklijk huis aanwezig in de persoon van koning Willem III, in 1922 waren het koningin-moeder Emma, koningin Wilhelmina, prinses Juliana en prins Hendrik die de feestdag opluisterden. Tijdens deze viering stond het fundament van de Noordpoort centraal. Op aanwijzingen van archivaris Johan Been waren deze blootgelegd en ingericht als herdenkingsplek voor de gebeurtenissen van 1572.

Openluchtspel
In aanloop naar de viering van 1972 schreef en regisseerde Frans Spuijbroek in 1966 het openluchtspel In Naam van Oranje, dat onder grote belangstelling werd opgevoerd. De daaropvolgende jaren namen steeds meer Briellenaren in historische kledij deel aan de festiviteiten, zodat in 1972 groots uitgepakt kon worden. Ditmaal bevond koningin Juliana zich tussen de vele duizenden toeschouwers van het opgevoerde toneelstuk.

Sindsdien is de jaarlijkse 1 aprilviering niet meer weg te denken. Met het enthousiasme van de 1 aprilvereniging om de historie levend te houden zal ook het jubileumjaar 2022 groots worden gevierd – en hopelijk volgens de traditie ook weer met een lid van het koninklijk huis erbij!